लेखक: सुधिर राज लोहनी
“खुशी के हो?” — यो प्रश्न मानव सभ्यताको सुरु देखिनै गरिँदै आएको छ। कसैले भन्छन्, खुशी पैसा हो, कसैले प्रेम, त कसैले आध्यात्मिक शान्ति। तर वास्तवमा खुशी के हो? र त्यो कसरी मिल्छ? यो लेखमा हामी यिनै प्रश्नहरूको जवाफ खोज्नेछौँ। मनोविज्ञान, दार्शनिक चिन्तन, र जीवनका सामान्य अनुभवहरू मार्फत हामी बुझ्ने प्रयास गर्नेछौँ कि खुशी केवल बाह्य कुरा होइन — यो त भित्री अनुभूति हो।
१. खुशीको अर्थ के हो?
खुशी भन्नाले बाहिरी उपलब्धि मात्र होइन, भित्री सन्तुष्टि पनि हो। धेरै मानिसहरूले सोच्ने गर्छन् कि ठूलो घर, महँगो गाडी वा ठूलो जागिर पाएपछि मात्र खुशी मिल्छ। तर धेरै उदाहरणहरूले देखाउँछ कि करोडपति मानिस पनि डिप्रेसनमा छन् भने, साधारण जीवन बिताउने मानिस पनि पूर्ण सन्तुष्टि पाएका छन्। यसले के देखाउँछ भने खुशी सधैँ उपलब्धिसँग मात्र सम्बन्धित हुँदैन। यो आत्मसन्तुष्टि र सोचाइसँग सम्बन्धित छ।
२. खुशीको तीन मुख्य आधार
२.१ आत्मसन्तुष्टि (Self-Contentment)
आफ्नो जीवनप्रति कृतज्ञ हुनु, आफूसँग भएका कुरामा सन्तुष्टि राख्नु — यी खुशीका मूल आधार हुन्। जबसम्म हामी "यो छैन", "त्यो चाहिन्छ" भन्ने मानसिकतामा हुन्छौँ, तबसम्म खुशी टाढा रहन्छ।
Rich Dad Poor Dad पुस्तकमा लेखक रोबर्ट कियोसाकीले दुई प्रकारका सोच प्रस्तुत गरेका छन् — एउटा जसले 'म किन सक्दिन?' भन्छ, अर्को जसले 'म कसरी सक्दछु?' भन्छ। खुशी त्यही सोचमा छ, जसले समाधान खोज्छ र सन्तुष्टि पाउँछ।
२.२ सम्बन्ध (Relationships)
मानव सामाजिक प्राणी हो। हाम्रो खुशी परिवार, साथीभाइ, र समाजसँगको सम्बन्धमा आधारित हुन्छ। जब हामी न्यानो सम्बन्धमा बाँच्न सक्छौँ, तब साँचो खुशी अनुभव गर्न सकिन्छ।
एक जना श्रमिक बुबा, जसले छोराछोरीको मुस्कानमा आफ्नो सारा थकान बिर्सन्छन्। उनीसँग धेरै सम्पत्ति छैन, तर परिवारसँग बिताएका पलहरू नै उनको खुशी हो।
२.३ जीवनको उद्देश्य (Purpose of Life)
जीवनमा कुनै उद्देश्य हुनु — चाहे त्यो सानो होस् वा ठूलो — व्यक्ति खुशी हुने एक प्रमुख कारण हो। उद्देश्य बिना बितेको जीवन प्रायः निरस र थकाइपूर्ण हुन्छ। जब मानिसले आफूले गर्ने कार्य meaningful छ भन्ने बुझ्छ, खुशी स्वतः बढ्न थाल्छ।
३. खुशी प्राप्त गर्ने उपायहरू
३.१ आफ्नो सोच परिवर्तन गर्नुहोस्
नकारात्मक सोच खुशीको सबभन्दा ठूलो शत्रु हो। "म सक्छु", "म राम्रै छु", "म संघर्ष गर्छु" भन्ने आत्मविश्वासयुक्त सोचले जीवनमा उज्यालो ल्याउँछ।
३.२ कृतज्ञता अभ्यास गर्नुहोस् (Practice Gratitude)
हरेक दिन आफूले प्राप्त गरेका कुराहरू गने अभ्यासले आत्मसन्तोष बढाउँछ।
हरेक दिन बिहान ३ वटा कुरा लेख्ने जसका लागि तपाईं कृतज्ञ हुनुहुन्छ।
३.३ स्वास्थ्यप्रति ध्यान दिनुहोस्
शारीरिक र मानसिक स्वास्थ्य सधैँ खुशीसँग जोडिएको हुन्छ। व्यायाम, योग, ध्यान र सन्तुलित खानपानले तपाईंको मूड र उर्जा दुवैलाई सुधार गर्छ।
३.४ परमार्थमा संलग्न हुनुहोस्
अन्यलाई सहयोग गर्दा आफैँमा पनि खुशीको अनुभूति हुन्छ। चाहे त्यो साना बालबालिकालाई पढाउने होस्, बृद्धबृद्धालाई समय दिने, वा जीवजन्तु संरक्षण गर्ने — यस्तो कामले आत्मशान्ति दिन्छ।
३.५ सृजनात्मकता र रुचिका काममा समय दिनुहोस्
गीत लेख्ने, नाच्ने, चित्र बनाउने, बगैचा मिलाउने — यस्ता कार्यहरूले हाम्रो भित्री आत्मालाई आनन्द दिन्छ।
४. खुशीलाई रोक्ने कारणहरू
निरन्तर तुलना: अरूसँग तुलना गर्दा सधैँ आफूलाई कम देखिन्छ।
असन्तुष्टि: सधैँ केही नपुग्ने मानसिकता
अनावश्यक ईर्ष्या र लोभ
तनाव र अनिद्रा
आफैंलाई नस्वीकार्नु
५. खुशी — एउटा अभ्यास हो
खुशी एकैछिनमा प्राप्त हुने कुरा होइन। यो निरन्तर अभ्यास र सोचको परिष्कार हो। कहिलेकाहीँ दुःख, असफलता र पीडा अनुभव गरेर पनि मानिस गहिरो खुशी पाउँछ। खुशी त जीवनको उतारचढाव स्वीकारेर पनि अगाडि बढ्न सक्नु हो।
निष्कर्ष
खुशी कुनै गन्तव्य होइन, यो यात्रामा पाइने अनुभूति हो। सन्तोष, प्रेम, आत्मस्वीकृति, सकारात्मक सोच र उद्देश्ययुक्त जीवन — यी नै खुशीका वास्तविक चाबीहरू हुन्। आफ्नो सोच, सम्बन्ध र जीवनशैलीमा सानो परिवर्तन ल्याएर पनि हामी ठूलो खुशी प्राप्त गर्न सक्छौँ।
हामीले खुशी खोज्ने होइन, त्यो निर्माण गर्ने हो। त्यसैले आजैबाट आफूभित्र हेरेर आफ्ना खुशीका स्रोत पहिचान गरौं र तिनलाई पोषण दिऔं। जीवन छोटो छ, खुशी बन्ने अभ्यास आजै सुरु गरौं।
